Weerstandsvermogen en risicobeheersing
Inleiding
De risicoparagraaf is één van de verplichte paragrafen van de begroting (artikel 9 Besluit Begroting en
Verantwoording BBV). Onder weerstandsvermogen
wordt in algemene zin verstaan de mogelijkheid om
tegenvallers
op te vangen. Het weerstandsvermogen
van de gemeente Westerwolde wordt bepaald door
twee componenten: de (financiële) risico’s en de weerstandscapaciteit om deze risico’s op te vangen.
Er is geen wettelijk grondslag die een minimum of maximum aan weerstandscapaciteit voorschrijft.
Deze paragraaf bestaat uit een inventarisatie van de weerstandscapaciteit en de risico’s die zij op moeten
vangen en een beoordeling van het weerstandsvermogen.
Ook zijn aan het eind van deze paragraaf een
aantal wettelijk voorgeschreven
kengetallen opgenomen die behulpzaam kunnen zijn voor een beoordeling
van de positie van de gemeente.
Weerstandscapaciteit
Onder weerstandscapaciteit wordt verstaan: het geheel aan financiële middelen dat beschikbaar is en
aangewend kan worden om mogelijke risico’s en omstandigheden op tevangen.
De aanwezigheid van
weerstandscapaciteit is belangrijk om tevoorkomen dat ongewenste beleidswijzigingen moeten worden
doorgevoerd
wanneer zich niet afgedekte risico’s voordoen.
De weerstandscapaciteit bestaat uit een incidenteel en een structureel deel, die beide worden gesplitst in
onderdelen.
Incidentele weerstandscapaciteit
De incidentele weerstandscapaciteit bestaat uit het vrij aanwendbare deel van de algemene reserve, de
begrotingsruimte en de post onvoorzien incidenteel. Deze capaciteit wordt aangewend om incidentele en, zo
nu en dan, structurele financiële tegenvallers gedurende een begrotingsjaar op te vangen. In het volgende
begrotingsjaar wordt, waar nodig, een oplossing gezocht voor tegenvallers
met een structureel gevolg. De
incidentele weerstandscapaciteit is als volgt opgebouwd:
Incidentele weerstandscapaciteit
Bedrag
Algemene reserve per 1.1.2019 ( vrij aanwendbaar)
€
9.104.000
Begrotingsruimte (nadelig) na ombuigingen
€
468.000
Onvoorzien
€
160.000
totaal
€
9.732.000
Structurele weerstandscapaciteit
Deze weerstandscapaciteit wordt ingezet ter dekking van structurele tegenvallers,
wanneer dekking op een
andere manier niet lukt. De structurele weerstandscapaciteit bestaat uit onvoorzien structureel en de
onbenutte belastingcapaciteit. De begrotingsruimte kan ook tot de structurele weerstandscapaciteit gerekend
worden, wanneer het meerjarenperspectief positief is.
Structurele weerstandscapaciteit
Bedrag
Onvoorzien
€
160.000
Onbenutte belastingcapaciteit
€
964.000
Begrotingsruimte (positief saldo jaarschijf 2022) na ombuigingen
€
1.488.000
Totaal
€
2.612.000
Risico’s
Een risico is de kans op het optreden van een gebeurtenis met een negatief gevolg voor de gemeente. Een
gemeente loopt tal van risico’s. Een deel van de risico’s wordt afgedekt door specifieke maatregelen.
Voorbeelden hiervan zijn het afsluiten van verzekeringen
en het inrichten van de Interne Controle. Naast de
afgedekte risico’s, loopt een gemeente ook altijd risico’s die niet kunnen worden
afgedekt. Om te voorkomen
dat er ingrijpende beleidswijzigingen moeten worden doorgevoerd zijn de risico’s geïnventariseerd.
Voor de
begroting 2019 wordt het risicobedrag gebruikt dat is berekend bij de jaarrekening(en)
2017. De incidentele
financiële risico’s werden daarbij geschat op € 2.125.000 en de structurele financiële risico’s op € 367.000.
Hier komt vanaf het jaar 2019 nog een structureel risicobij voor de raming van de ruimte onder het BCF
plafond ad € 385.000. Voor de toelichting hierop op wordt verwezen naar het onderdeel financiële positie. De
structurele financiële risico’s komen hiermee uit op € 752.000.
Één van de risico’s wordt hier vanwege de omvang/actualiteit nader toegelicht:
Risico’s overschrijdingsregeling:
het college van burgemeester en wethouders vormt het bestuur van
het openbaar onderwijs (O2SV). De overschrijdingsregeling
bepaalt dat het algemeen vormende
bijzonder onderwijs naar dezelfde maatstaf als het openbaar onderwijs wordt bekostigd. In het geval
dat de gemeente meer geld uitgeeft aan het openbaar onderwijs dan via rijksbijdragen ontvangen
wordt betekent dat ook een bedrag aan het bijzonder onderwijs beschikbaar gesteld moet worden.
Voor de gemeente is dit een risicoen hier is rekening mee gehouden.
Over de jaren 2006-2010 is
door het bijzonder onderwijs een claim ingediend bij de gemeente Vlagtwedde ter hoogte van €
2.000.000. Deze claim is door de Provincie uiteindelijk afgewezen. Op dit moment is er sprake van
een hoger beroep wat is ingesteld. De totale claim die hier mee gemoeid is bedraagt circa €
2.500.000. De gemeente is echter van mening dat gezien de huidige uitspraken de kans klein is dat
dit risico gelopen wordt met betrekking tot de overschrijdingsregeling.
Werkvoorzieningschap
Vanaf 1 januari 2015 is de WSW afgesloten voor nieuwe instroom en is de wachtlijst komen te vervallen.
Het
uitvoeren van de reguliere dienstverbanden,
heeft de gemeente aan Wedeka en Synergon overgedragen.
Indicatiestelling wordt uitgevoerd door UWV. De gemeente ontvangt de rijkssubsidie door de uitvoering van
de WSW rechtstreeks van het Rijk.
Wedeka komt in de concept begroting 2019 uit op een nadelig saldo van € 6.547.000, terwijl de reserve
volledig uitgeput
is.
Het
nadelig saldo komt
volledig voor rekening van de deelnemende gemeenten.
Het
aandeel van de gemeente Westerwolde in het nadelig saldo voor 2019 is + 17,3 procent, zijnde € 1.132.631.
Ook
vanaf 2019 komen de tekorten van Wedeka volledig ten laste van de deelnemende gemeenten. De
bijdrage
voor
Westerwolde
bedraagt
in
2020
t/m
2022
respectievelijk
€
1.217.000;
€
1.133.000
en
€
1.056.000.
De concept begroting 2019 Afeer sluit met een negatief exploitatieresultaat van € 31.932.000.
Na
verrekening met de resultaten verbonden
partijen Afeer en de SZW subsidieallocatie, resteert voor de
deelnemende gemeenten een bijdrage van € 30.268.000.
Het aandeel van Westerwolde hierin bedraagt €
3.699.000.
Omdat
Westerwolde de trajectbegeleiding in eigen beheer uitvoert, zijn met Afeer afspraken
gemaakt dat de gemeente Westerwolde van Afeer een lumpsum vergoeding
ontvangt van op jaarbasis €
950.000. Per saldo bedraagt de bijdrage 2019 van de gemeente Westerwolde € 2.749.000. Ook na 2019
komen de tekorten van Afeer volledig ten laste van de deelnemende gemeenten. De bijdrage voor
Westerwolde, na verrekening van de lumpsum vergoeding
ad € 950.000
bedragen voor de jaren 2020 t/m
2022 respectievelijk € 2.604.000; € 2.499.000 en € 2.443.000.
In het verleden heeft Afeer (Synergon)
verliezen gedekt uit het eigen vermogen. Inmiddels heeft Afeer geen
eigen vermogen meer. Eventuele tegenvallers
zullen moeten worden opgevangen door de deelnemende
gemeenten.
RSG
Als gevolg van de aantrekkende economie stijgen de kosten van bouwmaterialen en is er een toename van
de vraag aan aannemers. Bij het in de markt zetten van de verschillende fasen verbouwing
RSG is er een
risico dat de offertes hoger uitvallen, dan het gevraagde
krediet.
Financiële Kengetallen
Op 9 juli 2015 heeft een wijziging plaatsgevonden in het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording).
Deze
wijziging houdt in dat met ingang van de begroting 2016 en de
jaarrekening 2015 zes kengetallen moeten
worden opgenomen in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing bij de begroting en de
jaarrekening.
Deze kengetallen zijn erop gericht om de raad op eenvoudige
wijze inzicht te geven in de financiële positie
(en het verloop daarvan) van de gemeente.
De zes kengetallen zijn in onderstaande tabel weergegeven
en omvatten het volgende:
1.
Netto schuldquote en de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de medeoverheid
ten opzichte van
de eigen middelen. Het geeft zodoende een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de
exploitatie drukken.
2.
De solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de medeoverheid
in staat is aan zijn financiële
verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen
vermogen als percentage
van het balanstotaal.
3.
Structurele exploitatieruimte
Dit kengetal is van belang om te kunnen beoordelen welke structurele ruimte een gemeente heeft om de
eigen lasten tedragen, of welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor
nodig is.
4.
Grondexploitatie
Dit kengetal geeft weer hoe de waarde van de grond zichverhoudt
tot de totale (geraamde) baten. Voor de
berekening van dit kengetal worden de niet in exploitatie genomen gronden en de bouwgrond in exploitatie
bij elkaar opgeteld en gedeeld door de totale baten uit de programmabegroting
en uitgedrukt in een
percentage.
5.
Belastingcapaciteit
De belastingcapaciteit geeft inzicht hoe de belastingdruk in de gemeente zich verhoudt ten opzichte van het
landelijke gemiddelde. Het betreft hier de woonlasten meerpersoonshuishoudens
in jaar t (het
begrotingsjaar) ten opzichte van het landelijk gemiddelde in jaar t-1 (het jaar voorafgaand aan het
begrotingsjaar), uitgedrukt in een percentage.
Overzicht financiële kengetallen
Kengetallen
Begroting
Begroting
Begroting
Begroting
2019
2020
2021
2022
Netto schuldquote
4%
10%
8%
12%
Netto schuldquote gecorrigeerd
-18%
-11%
-11%
-8%
voor alle verstrekte leningen
Solvabiliteitsrato
43%
42%
42%
41%
Grondexploitatie
0%
0%
0%
0%
Structurele exploitatieruimte
-1,3
-0,4%
-0,4%
0,8%
Belastingcapaciteit
112%
onbekend
onbekend
onbekend
Met deze set van kengetallen wil de wetgever de raadsleden ondersteunen bij het geven van inzicht in de
financiële positie van de gemeente.
De netto schuldquote is niet primair gericht op een beoordeling van het weerstandsvermogen,
maar beoogt
inzicht tegeven in de mate waarin de vaste schuld van de gemeente drukt op de begroting. De provinciale
toezichthouder beoordeelt een schuldquote onder de 90 procent als minst risicovol. Met een netto
schuldquote van rond de 4 procent kan geconstateerd worden dat de schuldenlast van de gemeente niet
excessief op de begroting drukt.
De weergegeven
kengetallen voor solvabiliteitsrisico, structurele exploitatieruimte, grondexploitatie en
belastingcapaciteit kunnen in de eerste plaats als aanvulling gezien worden op de beoordeling van het
weerstandsvermogen.
Gezien de relatief hoge belastingdruk binnen de gemeente is de mogelijkheid om
middels belastingverhoging structureel ruimte binnen de begroting te creëren beperkt. Zij ondersteunen
ook
tevens de constatering dat de risico’s op de grondexploitatie beperkt zijn.
Conclusie
De gemeente Westerwolde beschikt over een incidentele weerstandscapaciteit van € 9.732.000 om de
incidentele risico’s van € 2.125.000 af te dekken en een structurele weerstandscapaciteit van € 2.612.000
teneinde de structurele risico’s van € 752.000 op te vangen. Dit betekent dat de gemeente Westerwolde
voldoende weerstandsvermogen
heeft.
