Weerstandsvermogen en risicobeheersing
Inleiding
De risicoparagraaf is één van de verplichte paragrafen van de begroting (artikel 9 Besluit Begroting en
Verantwoording BBV). Onder weerstandsvermogen wordt in algemene zin verstaan de mogelijkheid om
tegenvallers op te vangen. Het weerstandsvermogen van de gemeente Westerwolde wordt bepaald door
twee componenten: de (financiële) risico’s en de weerstandscapaciteit om deze risico’s op te vangen.
Er is geen wettelijk grondslag die een minimum of maximum aan weerstandscapaciteit voorschrijft.
Deze paragraaf bestaat uit een inventarisatie van de weerstandscapaciteit en de risico’s die zij op moeten
vangen, alsmede een beoordeling van het weerstandsvermogen. Tevens zijn aan het eind van deze
paragraaf een aantal wettelijk voorgeschreven kengetallen opgenomen die behulpzaam kunnen zijn voor
een beoordeling van de positie van de gemeente.
Weerstandscapaciteit
Onder weerstandscapaciteit wordt verstaan: het geheel aan financiële middelen dat beschikbaar is en
aangewend kan worden om mogelijke risico’s en omstandigheden op te vangen. De aanwezigheid van
weerstandscapaciteit is belangrijk om te voorkomen dat ongewenste beleidswijzigingen moeten worden
doorgevoerd indien zich niet afgedekte risico’s voordoen.
Een geactualiseerde berekening van het weerstandsvermogen zal gepresenteerd worden bij de Jaarstukken
2018 / Begroting 2019. Aan de hand van die geactualiseerde inschatting zal berekend worden of de
gemeente over voldoende weerstandsvermogen beschikt.
De weerstandscapaciteit bestaat uit een incidenteel en een structureel deel, die beide worden gesplitst in
onderdelen.
Incidentele weerstandscapaciteit
De incidentele weerstandscapaciteit bestaat uit het vrij aanwendbare deel van de algemene reserve, de
begrotingsruimte en de post onvoorzien incidenteel. Deze capaciteit wordt aangewend om incidentele en, zo
nu en dan, structurele financiële tegenvallers gedurende een begrotingsjaar op te vangen. In het volgende
begrotingsjaar wordt, waar nodig, een oplossing gezocht voor tegenvallers met een structureel gevolg. De
incidentele weerstandscapaciteit is als volgt opgebouwd:
Incidentele weerstandscapaciteit
Bedrag
Algemene reserve per 1.1.2018 ( vrij aanwendbaar)
€
11.407.000
Begrotingsruimte
€
93.000
Onvoorzien
€
179.000
totaal
€
11.679.000
Structurele weerstandscapaciteit
Deze weerstandscapaciteit wordt ingezet ter dekking van structurele tegenvallers, wanneer dekking op een
andere manier niet lukt. De structurele weerstandscapaciteit bestaat uit onvoorzien structureel en de
onbenutte belastingcapaciteit. De begrotingsruimte kan ook tot de structurele weerstandscapaciteit gerekend
worden, wanneer het meerjarenperspectief positief is.
Structurele weerstandscapaciteit
Bedrag
Onvoorzien
€
179.000
Onbenutte belastingcapaciteit
€
-
Begrotingsruimte (positief saldo jaarschijf 2012)
€
679.000
totaal
€
858.000
Risico's
Een risico is de kans op het optreden van een gebeurtenis met een negatief gevolg voor de gemeente. Een
gemeente loopt tal van risico’s. Een deel van de risico’s wordt afgedekt door specifieke maatregelen.
Voorbeelden hiervan zijn het afsluiten van verzekeringen en het inrichten van de Interne Controle. Naast de
afgedekte risico’s, loopt een gemeente ook altijd risico’s die niet kunnen worden afgedekt. Om te voorkomen
dat er ingrijpende beleidswijzigingen moeten worden doorgevoerd zijn de risico’s geïnventariseerd. Voor de
begroting 2018 wordt het risicobedrag gebruikt dat is berekend bij de jaarrekening(en) 2016. De incidentele
financiële risico’s werden daarbij geschat op € 2.125.000 en de structurele financiële risico’s op € 367.000.
Bij het opstellen van de jaarstukken 2018/Begroting 2019 zal een actualisatie van de risico-inventarisatie
plaatsvinden.
Een tweetal risico’s worden hier vanwege hun omvang/actualiteit nader toegelicht:
risico’s overschrijdingsregeling: De gemeente (college) vormt het bestuur van het openbaar
onderwijs (O2SV). De overschrijdingsregeling bepaalt dat het algemeen vormende bijzonder
onderwijs naar dezelfde maatstaf als het openbaar onderwijs wordt bekostigd. In het geval dat de
gemeente meer geld uitgeeft aan het openbaar onderwijs dan via rijksbijdragen ontvangen wordt
betekent dat ook een bedrag aan het bijzonder onderwijs beschikbaar gesteld moet worden. Voor de
gemeente is dit een risico en hier is rekening mee gehouden. Over de jaren 2006-2010 is door het
bijzonder onderwijs een claim ingediend bij de gemeente Vlagtwedde ter hoogte van € 2.000.000.
Deze claim is door de Provincie uiteindelijk afgewezen. Op dit moment is er sprake van een hoger
beroep wat is ingesteld. De totale claim die hier mee gemoeid is bedraagt circa € 2.500.000. De
gemeente is echter van mening dat gezien de huidige uitspraken de kans klein is dat dit risico
gelopen wordt met betrekking tot de overschrijdingsregeling.
Claim middelen asielonderwijs; het rijk heeft een bedrag van € 400.000 aan middelen die zij aan de
gemeente heeft verstrekt voor extra onderwijs aan asielkinderen met ouders met een lager
opleidingsniveau teruggevorderd. De gemeente betwist deze claim en bereid een rechtszaak voor.
Werkvoorzieningschap
Vanaf 1 januari 2015 is de WSW afgesloten voor nieuwe instroom en is de wachtlijst komen te vervallen. Het
uitvoeren van de reguliere dienstverbanden, heeft de gemeente aan Wedeka en Synergon overgedragen.
Indicatiestelling wordt uitgevoerd door UWV. De gemeente ontvangt de rijkssubsidie door de uitvoering van
de WSW rechtstreeks van het Rijk.
Wedeka komt in 2018 uit op een nadelig saldo van € 4.300.000. Het nadelig saldo komt volledig voor
rekening van de deelnemende gemeenten. Het aandeel van de gemeente Westerwolde in het nadelig saldo
voor 2018 is + 17,5%, zijnde € 754.000.
Ook vanaf 2018 komen de tekorten van Wedeka volledig ten laste van de deelnemende gemeenten. De
bijdrage voor Westerwolde bedraagt in 2019 t/m 2021 respectievelijk € 865.000; € 910.000 en € 842.000.
Synergon komt in 2018 uit op een nadelig saldo van € 6.100.000. Het nadelig saldo komt volledig voor
rekening van de deelnemende gemeenten. Het aandeel van de gemeente Westerwolde in het nadelig saldo
voor 2018 is circa € 10,85%, zijnde € 657.000.
Ook na 2018 komen de tekorten van Synergon volledig ten laste van de deelnemende gemeenten. De
bijdrage van Westerwolde bedraagt in 2019 t/m 2021 respectievelijk € 705.000, € 737.000 en € 738.000.
Financiële Kengetallen
Op 9 juli 2015 heeft een wijziging plaatsgevonden in het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording). Deze
wijziging houdt in dat met ingang van de begroting 2016 en de jaarrekening 2015 zes kengetallen moeten
worden opgenomen in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing bij de begroting en de
jaarrekening.
Deze kengetallen zijn erop gericht de raad op eenvoudige wijze inzicht te geven in de financiële positie (en
het verloop daarvan) van de gemeente.
De zes kengetallen zijn in onderstaande tabel weergegeven en omvatten de volgende:
1.
Netto schuldquote en de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de medeoverheid ten opzichte van
de eigen middelen. Het geeft zodoende een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de
exploitatie drukken.
2.
De solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de medeoverheid in staat is aan zijn financiële
verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage
van het balanstotaal.
3.
Structurele exploitatieruimte
Dit kengetal is van belang om te kunnen beoordelen welke structurele ruimte een gemeente heeft om de
eigen lasten te dragen, of welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor
nodig is.
4.
Grondexploitatie
Dit kengetal geeft weer hoe de waarde van de grond zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten. Voor de
berekening van dit kengetal worden de niet in exploitatie genomen gronden en de bouwgrond in exploitatie
bij elkaar opgeteld en gedeeld door de totale baten uit de programmabegroting en uitgedrukt in een
percentage.
5.
Belastingcapaciteit
De belastingcapaciteit geeft inzicht hoe de belastingdruk in de gemeente zich verhoudt ten opzichte van het
landelijke gemiddelde. Het betreft hier de woonlasten meerpersoonshuishoudens in jaar t (het
begrotingsjaar) ten opzichte van het landelijk gemiddelde in jaar t-1 (het jaar voorafgaand aan het
begrotingsjaar), uitgedrukt in een percentage.
Overzicht financiële kengetallen
Kengetallen
Begroting
Begroting
Begroting
Begroting
2018
2019
2020
2021
Netto schuldquote
44%
40%
36%
31%
Netto schuldquote gecorrigeerd
37%
33%
30%
24%
voor alle verstrekte leningen
Solvabiliteitsrato
43%
46%
48%
52%
Grondexploitatie
0,1%
0,1%
0,1%
0,1%
Structurele exploitatieruimte
-0,4%
0,0%
0,2%
0,4%
Belastingcapaciteit
128%
onbekend
onbekend
onbekend
Met deze set van kengetallen wil de wetgever de raadsleden te ondersteunen bij het geven van inzicht in de
financiële positie van de gemeente.
De netto schuldquote is niet primair gericht op een beoordeling van het weerstandsvermogen, maar beoogt
inzicht te geven in de mate waarin de vaste schuld van de gemeente drukt op de begroting. De provinciale
toezichthouder beoordeelt een schuldquote onder de 90% als minst risicovol. Met een netto schuldquote van
rond de 40 procent kan geconstateerd worden dat de schuldenlast van de gemeente niet excessief op de
begroting drukt.
De weergegeven kengetallen voor solvabiliteitsrisico, structurele exploitatieruimte, grondexploitatie en
belastingcapaciteit kunnen in de eerste plaats als aanvulling gezien worden op de beoordeling van het
weerstandsvermogen. Gezien de relatief hoge belastingdruk binnen de gemeente is de mogelijkheid om
middels belastingverhoging structureel ruimte binnen de begroting te creëren beperkt. Zij ondersteunen
tevens de constatering dat de risico’s op de grondexploitatie beperkt zijn.
Conclusie
De gemeente Westerwolde beschikt over een incidentele weerstandscapaciteit van € 11.679.000 om de
incidentele risico’s van € 2.125.000 af te dekken en een structurele weerstandscapaciteit van € 858.000
teneinde de structurele risico’s van € 367.000 op te vangen. Dit betekent dat de gemeente Westerwolde
voldoende weerstandsvermogen heeft.
