5.8
Demografische ontwikkeling
Inleiding
Sinds 2011 kent het gemeentefonds een ‘tijdelijke krimpmaatstaf’. Via de maatstaf ontvangen
gemeenten in de krimpgebieden (Noord- en Oost-Groningen, Zuid-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen)
een tegemoetkoming in de transitiekosten die met deze krimp gepaard gaan.
Nieuw Rijksbeleid
In 2015 is door Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) voorgesteld om als vervolg op de
tijdelijke krimpmaatstaf in het gemeentefonds vanaf 2016 een decentralisatie-uitkering
Bevolkingsdaling, eveneens in het gemeentefonds, te introduceren.
Het Rijk heeft besloten om voor de jaren 2016 – 2020 € 2.242.805 beschikbaar te stellen aan de regio
Oost-Groningen als bijdrage in de kosten van krimp (krimpmaatstaf). De gemeente Oldambt is door
het Rijk voorgedragen als centrumgemeente en heeft als taak om samen met de andere gemeenten in
Oost-Groningen een besluit te nemen over de verdeling van de krimpbijdrage over de oost Groninger
gemeenten.
Gevolgen voor de gemeentelijke begroting zijn er direct en indirect. Een direct gevolg van de
bevolkingsdaling is een lagere uitkering uit het gemeentefonds. Die is immers voor een deel
gebaseerd op het aantal inwoners en het aantal woningen. Indirecte gevolgen hebben te maken met
bijvoorbeeld een basisschool die sluit, een grotere druk op WMO-voorzieningen, investeringen in de
leefbaarheid van wijken en dorpen.
Vanuit het rijk is als eis gesteld dat de decentralisatie-uitkering Bevolkingsdaling ten goede komt aan
de (regionale) taakvelden volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke Vernieuwing. Met de
gemeenten in Oost-Groningen zijn in het kader van het Regionaal Woon- en Leefbaarheidsplan Oost-
Groningen afspraken gemaakt over de besteding van deze middelen. Na afloop van elk jaar dient de
centrumgemeente de bestedingen richting het Rijk te verantwoorden. Op 16 juni 2017 heeft de
stuurgroep RWLP besloten om de (financiële) middelen die gemoeid zijn met de uitvoering van het
RWLP Oost-Groningen in beheer te geven bij de gemeente Vlagtwedde. Vlagtwedde is voorzitter van
het RWLP en opdrachtgever van het programmabureau RWLP.
Analyse1
Ontwikkeling bevolking tot 2030
Tot 2030 daalt het inwonertal van de Gemeente Oldambt met ongeveer 5%. Dit betekent dat zowel de
huur- als koopmarkt verdere ontspanning optreedt en dat de vraag naar woningen zal afnemen. Dit
leidt tot (meer) leegstand. Een belangrijke opgave in de komende jaren ligt hierdoor in het op peil
houden van de kwaliteit en het terugbrengen van de bestaande voorraad (particuliere voorraad).
Het aantal ouderenhuishoudens is toegenomen, echter is het aantal huishoudens van jonge gezinnen
en stellen afgenomen. Dit zet zich door en de komende 15 jaar is er sprake van
huishoudensverdunning.
De bevolkingskrimp gaat gepaard met een gewijzigde bevolkingssamenstelling. Het aantal inwoners
tussen 20 en 65 jaar neemt sneller af dan het aantal inwoners jonger dan 20 jaar. Het aantal 65-
plussers neemt sterk toe (29% tot 2030).
Het aantal kinderen in de leeftijd van 0-12 jaar (basisschool) zal tot 2030 met 12% afnemen. Het
aantal kinderen in de leeftijd van 12-20 jaar zal tot 2030 met 9% afnemen. Het aantal 0-4 jarigen zal
afnemen met 10%.
Woningvoorraad
In onze gemeente staan per 1 januari 2017 18.376 woningen. Van onze inwoners woont 73% in een
koopwoning en 27% in een huurwoning. Woningcorporaties hebben hun woningbestand gedeeltelijk
getransformeerd. In grote lijnen zijn rijwoningen en appartementen gesloopt en vervangen door
1 Bronnen;
PBL/CBS regionale bevolkings- en huishoudensprognose 2013-2040
Regionaal Prestatiekader Oost-Groningen 2014 (primos en CBS prognoses)
Monitoring gemeente Oldambt 2015
(grondgebonden) levensloopbestendige woningen. Die transformatie is nog altijd gaande en ook
noodzakelijk.
De hierboven geschetste bevolkingsontwikkelingen leiden tot een andere woningbehoefte (minder
huizen voor gezinnen en meer voor ouderen) en uiteindelijk ook tot minder woningbehoefte.
Per 1 januari 2017 stond 4,4 % van de woningen leeg. De meeste woningen die leeg staan zijn
vrijstaande woningen of rijtjes woningen. Ook staan er veel appartementen leeg:
Leegstaande woningen
Vrijstaand
246
Rijwoningen
173
Appartementen2
232
Twee-onder-één kap
117
Boerderijen
23
Bedrijfswoningen
9
Nb. Bovenstaande cijfers worden uiterlijk 10-9 geactualiseerd aan de hand van de binnenkort te ontvangen gegevens van de
woonmonitor 2016.
Sinds 1998 heeft de provincie Groningen in haar nota bouwen & wonen vastgelegd dat er in
krimpregio’s alleen nog mag worden gebouwd om de groei van het aantal huishoudens binnen een
gemeente op te vangen. Van groei van huishoudens is geen sprake meer. Daarom zijn in regionaal
verband afspraken gemaakt met de provincie. Deze zijn vastgelegd in het regionaal prestatiekader
Oost-Groningen. Een van de afspraken is dat de regio Oost-Groningen als geheel haar
woningvoorraad niet mag uitbreiden. Woningbouw kan alleen nog ter vervanging en verdunning. Op 1
januari 2018 moet nieuwbouw en sloop gelijk zijn (saldo 0). Dit is ook vertaald in de woonvisie
Oldambt 2015 – 2020.
Woonvisie Oldambt 2015 - 2020
In november 2015 heeft de gemeente de woonvisie Oldambt vastgesteld. De stip op de horizon is dat
bewoners graag in Oldambt wonen. Dit door een aantrekkelijk stedelijk centrum met een groot
voorzieningenniveau en leefbare dorpen en wijken. Oldambt biedt een aantrekkelijk woon- en
leefklimaat voor alle typen huishoudens. Daaraan willen we met de Woonvisie 2015 – 2020 een
verdere bijdrage leveren. De woonvisie is gemaakt op het moment waarop de woningmarkt een
vragersmarkt is geworden. Het consumentenvertrouwen is nog niet erg hoog en de prognoses
voorspellen een verdere vergrijzing en bevolkingsdaling. De nadruk ligt op het vergroten van de
aantrekkelijkheid van de bestaande woningvoorraad en woonomgeving voor bewoners en nieuwe
inwoners.
Wat willen we bereiken?
Per thema is er bewustwording van bevolkingsdaling en wat dit betekent voor de samenleving.
Voor zover we het al niet zijn, worden we als samenleving nog meer bewust van de effecten van
de bevolkingsdaling en de veranderingen die er hierdoor plaatsvinden op allerlei vlakken in onze
samenleving. Dit doen we (zowel op lokaal als regionaal niveau) per thema: wonen, zorg,
onderwijs, voorzieningen, economie en arbeidsmarkt. Hiervoor wordt onder andere jaarlijks een
bijeenkomst met dorp- en wijkvertegenwoordigers en maatschappelijke instellingen
georganiseerd.
Kansen rondom de bevolkingsdaling worden benut door de samenleving met facilitering door de
gemeente.
Kleine groepen betrokkenen gaan per thema goede, creatieve ideeën en oplossingen bedenken
en uitvoeren om de kansen die de bevolkingsdaling biedt te benutten. Zo houden we de dorpen
en wijken in Oldambt in de toekomst leefbaar.
Wat gaan we er voor doen?
a.
We zorgen voor cijfers over de bevolkingsprognoses van Oldambt dit is opgenomen in de
Woonvisie Oldambt 2005 -2020;
2 Inclusief leegstand ‘kamers’ van verzorgingshuizen, dit ten gevolge van de invoering van scheiden
wonen en zorg.
b.
We zorgen ervoor dat de cijfers aansluiten bij de regionale woningmarktmonitor Oost-
Groningen;
c.
De effecten van de bevolkingsdaling worden per thema geanalyseerd;
d.
We informeren de samenleving over de effecten van de bevolkingsdaling (via dorpen- en
wijkenoverleg) om zo de bewustwording bij de samenleving te behouden en te vergroten;
e.
Er worden waar mogelijk verbindingen gelegd tussen de verschillende thema’s op het
gebied van bevolkingsdaling;
f.
We houden aansluiting bij actuele projecten en onderzoeken over demografische
ontwikkelingen in de regio Oost-Groningen om zo ook als regio de leefbaarheid te
vergroten;
g.
We faciliteren kleine groepen betrokkenen, vanuit organisaties, bedrijven en inwoners in
het zoeken naar oplossingen en sturingsmogelijkheden;
h.
We leggen waar mogelijk verbindingen tussen de verschillende thema’s: zoals wonen,
economie, zorg, welzijn en onderwijs, om zo efficiënt te sturen op kansen en
mogelijkheden.
i.
We werken regionale thema’s uit in concrete voorstellen:
actualisatie van het Regionaal Prestatiekader.
aanpak voorkomen verpaupering en waardedaling.
verduurzaming en woonlastenverlaging particuliere woningvoorraad.
rotte Kiezen-aanpak.
inpondfonds (met mogelijke sloop op termijn).
transitie-/sloopfonds.
aanpak regionaal deprogrammeren woningbouwplannen.
intervisie en plan van aanpak pijler Voorzieningen.
