1. Aanbieding en samenvatting
Inleiding
Deze Kadernota geeft verder invulling aan het Beleidsprogramma ‘Samen Leven, Ruimte Geven’ Het zijn
uitdagende tijden en er wordt hard gewerkt. Kijken we naar de vijftien opgaven, dan worden op een breed front
vorderingen gemaakt. We hebben het eerste jaar van de bestuursperiode 2022 - 2026 achter de rug en blikken in
deze Kadernota vooruit naar het jaar 2024. We hebben hoge ambities. Ruimte aan de Thoolse samenleving.
Verbinden en versterken. Werken aan de grote transities in het sociaal domein, op het terrein van energie en
klimaat en in de digitale wereld.
In de kernen gebeurt het: daar wordt geleefd, gewoond en gewerkt. We gaan de komende jaren verder met het
investeren in de kernen, zowel op het gebied van het sociaal domein als in de openbare ruimte en op het gebied
van veiligheid. En tussendoor circa 250 Oekraïense ontheemden opvangen, de energietoeslag regelen en de
vijftig plaatsen crisisnoodopvang regelen.
Sociaal domein
Het voor elkaar zorgen in de verschillende sociale verbanden, zoals het gezin, het verenigingsleven, de kerken,
de
scholen
is
in
Tholen
gelukkig
nog
steeds
gemeengoed.
Daarnaast
worden
verschillende
activiteiten
georganiseerd. Dit zorgt voor een hechte sociale structuur waarin mensen elkaar kennen en naar elkaar omzien,
de basis voor een leefbare kern. Met de maatregelen in deze Kadernota willen we dat sociale netwerk verder
ontwikkelen, ondersteunen en uitbreiden. Mensen die het op eigen kracht niet redden en een steuntje in de rug
hebben, helpen we op weg naar economische en maatschappelijke zelfstandigheid. De voorzieningen in de eigen
kern dragen bij aan het fijn en veilig wonen en het gelukkig opgroeien van kinderen.
Op het terrein van jeugd heeft een actieve houding er voor gezorgd dat we geld hebben bespaard, maar het blijft
nodig te investeren in organisatie en menskracht. De tegenwoordige tijd is complex en jachtig, onze jeugd heeft
soms moeite om hun pad in het leven te vinden. De coronaperiode heeft daar ook aan bijgedragen. Het snel
oppikken van signalen en het snel en adequaat kunnen handelen is belangrijk om problemen te voorkomen en
klein
te
houden.
Daarom
investeren
we
in
extra
ambtelijke
capaciteit
om
de
lokale
procesregie
en
de
samenwerking in de keten te versterken.
Het blijft nodig om te investeren in het voorliggende veld. Wij verwachten veel van onze eerdergenoemde
inspanningen op het gebied van het voorliggend veld. Slechts 1 “loket” voor verschillende aanvragen voor zorg en
welzijn. De mensen in dat loket weten precies welke vrijwillige en professionele organisaties er zijn en kunnen
iemand gericht verder doorverwijzen/helpen. In andere gemeenten is daar al succesvol mee gestart. Het
transformatiebudget is bedoeld om te investeren in het loket en het opbouwen van een structuur en cultuur,
waarbij het samenwerken met de diverse partners om de bewoner te helpen voorop staat.
Ruimte
Ook op het vlak van ruimte ontwikkelt Tholen zich voorspoedig. De aanleg van de derde aansluiting en
bedrijventerrein Welgelegen IV bieden nieuw perspectief. Ook andere bestemmingsplannen geven ruimte voor
nieuwe ontwikkelingen en we zetten alle zeilen bij om de basisvoorzieningen in de kernen op peil te houden en
waar mogelijk te versterken. Infrastructuur en openbare ruimte vragen permanente aandacht.
Ook in ruimtelijk opzicht investeren we in de kernen. We voeren de Woonagenda uit en richten de kernen zo in
dat bewoners en er goed kunnen wonen, werken en recreëren. In deze Kadernota zien we onder meer terug:
-
Budget voor maatregelen ter vergroting van biodiversiteit en voor een uitdeelactie van bomen voor
aanplant in voortuinen;
-
Ondersteuningsregeling voor gemeentelijke monumenten (pilot voor drie jaar);
Verder is de energietransitie een grote opdracht waar de komende jaren veel in geïnvesteerd moet worden. De
wijken moeten van het gas af, de bedrijven op bedrijventerreinen zijn volop samen aan het experimenteren met
opslag van energie en ook het verduurzamen van gebouwen is een grote opgave in de komen jaren. Ook in deze
Kadernota worden op dat terrein investeringen opgevoerd:
-
Budget voor Zeeuws Energieakkoord / Regionale Energiestrategie;
-
Budget voor stimuleringsproject verduurzaming gebouwen (sport, kerken en cultuur);
-
Budget voor verduurzamingsmaatregelen gemeentelijke gebouwen.
Bestuur en Veiligheid
Op het vlak van bestuur en veiligheid zijn zaken eveneens in beweging. In bestuurlijke zin wordt de regionale
samenwerking in Zeeland steeds belangrijker op het sociaal domein, maar ook op het terrein van veiligheid en
ruimte. De kunst is om de regionale planvorming dienstbaar te laten zijn aan het lokaal bestuur.
De gemeenschappelijke regelingen vragen eveneens om actieve betrokkenheid en dat is te merken aan de
benodigde budgetten. Ook de gemeenschappelijke regelingen hebben te maken met personele krapte, CAO’s en
aangescherpte eisen; we zullen ook daar grip moeten houden. En dan hebben we het nog niet over de bijzondere
positie van Tholen met een maatschappelijke oriëntatie op West Brabant. Het vraagt behendigheid en inzet om
op beide borden mee te schaken.
Ook op het terrein van veiligheid schaken we op twee borden. Tholen is actief deelnemer aan alle activiteiten
rondom de VRZ, maar draait ook mee in het Brabantse district Markiezaten. Op het terrein van veiligheid moeten
we het been bijtrekken. Tholen is op zichzelf een rustige gemeente die wat in de luwte ligt, maar de grote
ontwikkelingen in de driehoek Rotterdam, Vlissingen en Antwerpen gaan niet aan Tholen voorbij.
Ter bevordering van de veiligheid in de kernen willen wij naar een situatie, waarbij de boa het aanspreekpunt is in
zijn werkgebied: het ‘bekende gezicht’ in het gebied en er extra toezicht komt in ons grote en voor ondermijnende
criminaliteit kwetsbare buitengebied. De politie richt zich noodgedwongen steeds meer op de zware criminaliteit,
bestrijding van onrust bij grote evenementen, waardoor er op lokaal niveau gaten vallen. Uw raad heeft gevraagd
3 scenario’s uit te werken. Hierop vooruitlopend hebben we voor 2024 en 2025 alvast incidenteel 250.000 euro
gereserveerd, zodat een pilot mogelijk is.
Overzien we het grote geheel, dan is er nog volop werk te doen. Het Rijk komt voortdurend met nieuw werk en
nieuwe uitdagingen en ook de ambities uit het beleidsprogramma 2022-2026 ‘Samen leven, ruimte geven’
vragen om actie. In 2024 willen we forse vooruitgang boeken, de ambities die de raad geformuleerd heeft ten
volle kunnen waarmaken en wel zo, dat het ook in de komende jaren prettig wonen, werken en leven is in de
gemeente Tholen.
Financieel perspectief
De financiële positie van de gemeente ontwikkelt zich positief. We voldoen op alle onderdelen aan de
door uw
raad geformuleerde financiële doelstellingen:
Doelstelling
R2021
B2022
R2022
Structurele exploitatieruimte
> 0,4%
3,9%
2,2%
7,0%
Netto schuldquote
Dalend op middellange termijn
49%
62%
23%
Ratio weerstandsvermogen
Ten minste 1,5
8,0
7,9
9,3
Solvabiliteit
Groei naar 30% in 2030
25%
22%
39%
Toch is er reden tot zorg door:
1.
-
De financieringssystematiek tussen Rijk en gemeenten: Boter bij de vis?
Al een aantal jaren tekent zich het beeld af dat de structurele middelen die het Rijk via de Algemene Uitkering
beschikbaar stelt niet evenredig meegroeit met de taken die gemeenten moeten uitvoeren. Het Centrum voor
de Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) becijfert ten aanzien van de uitvoering
van het coalitieakkoord in 2026 een tekort van bijna € 4 miljard voor alle gemeenten gezamenlijk. Dit tekort
loopt op tot € 6 miljard in 2028.
Desondanks zien we dat het rijk met regelmaat een beroep doet op de daadkracht en oplossingsgerichtheid
van gemeenten om ingewikkelde maatschappelijke problemen aan te pakken: de opvang van vluchtelingen
en Oekraïense ontheemden, het uitkeren van de energietoeslag en de uitvoering van maatschappelijke
akkoorden op verschillende onderwerpen, zoals wonen, ondermijning, asiel, (jeugd)zorg en sport. Door de
VNG is daarbij consequent aangetekend dat voldoende structurele middelen een randvoorwaarde zijn. De
discussie tussen Rijk en VNG loopt thans over een structureel bedrag van zo’n € 3 miljard. De uitkomst van
deze discussie is medebepalend voor de vraag of bepaalde taken en ambities op de langere termijn
structureel uitvoerbaar blijven.
Het gemeentefonds wordt vanaf 2027 geïndexeerd op basis van de ontwikkeling van het bruto binnenlands
product (bbp). De ontwikkeling van het bbp is een objectieve en onafhankelijke maatstaf voor zowel
volumecomponenten, die een kostenverhogende werking hebben (zoals bevolkingsgroei), als voor de loon-
en prijsontwikkeling. Echter hierbij plaatsen wij een kanttekening: Er zijn gemeentelijke kosten die harder
stijgen dan het bbp. Een flink deel van de algemene uitkering uit het gemeentefonds is bedoeld voor de
bekostiging van zorgtaken. Een onafhankelijke raming van de autonome groei van deze zorgkosten uit het
Centraal Economisch Plan (CEP) 2022 laat zien dat deze kosten veel sneller groeien dan het bbp. Een
indexering van het gemeentefonds alleen op basis van de ontwikkeling van het nominale bbp schiet tekort
om deze autonome stijging van de gemeentelijke zorgkosten op te vangen en leidt daarmee tot verdringing
van andere noodzakelijke publieke voorzieningen.
In de Meicirculaire 2023 van het gemeentefonds is de volumegroei op basis van de ontwikkeling van het bbp
nog niet verwerkt. In deze Kadernota gaan we daarom uit van de schatting die de VNG hanteert (macro €
600 miljoen). Daarbij hanteren we een risico-afslag van 25%. Voor Tholen komt dit neer op een bedrag van €
600.000 voor volumegroei. Wij verwachten in de Septembercirculaire 2023 van het gemeentefonds op dit
punt meer duidelijkheid, zodat we eventuele wijzigingen nog mee kunnen nemen in de 1e wijziging op de
Programmabegroting 2024.
-
De macro-economische situatie: beperkte groei
Sinds de start van de oorlog in Oekraïne zien we, met name veroorzaakt door de hoge energieprijzen, op alle
terreinen prijzen stijgen. Al in de Programmabegroting 2023 hebben we rekening gehouden met forse
prijsstijgingen. In deze Kadernota actualiseren we onze ramingen op basis van het CEP. De energieprijzen
tonen op dit moment weliswaar een dalende trend, maar de prijsstijging is inmiddels breed verspreid over
meerdere sectoren. Tekorten aan grondstoffen en materiaal spelen daarin ook een rol, evenals krapte op de
arbeidsmarkt. In reactie op de inflatie zien we stijgende rentetarieven en een afkoelende woningmarkt. Dat
zijn signalen die wijzen op een krimpende economie. Dat in het Centraal Economisch Plan op dit moment
nog met beperkte groei gerekend wordt,
heeft vooral te maken met steun- en koopkrachtmaatregelen
maatregelen van de overheid. De vraag is in hoeverre die structureel houdbaar zijn.
Onder invloed van bovenstaande zien we een situatie ontstaan, waarbij onze financiële positie zeer solide is,
maar waarbij de structurele ruimte om te investeren in de samenleving beperkt is. Een weinig rooskleurig
perspectief, dat helaas bij (vrijwel) alle gemeenten speelt.
Toch is dit geen reden om ‘op onze handen te blijven zitten’. Uit het beleidsprogramma ‘Samen Leven, Ruimte
Geven’ spreekt ambitie en wij willen die ambitie waarmaken. De situatie dwingt ons om, meer dan wij willen,
maatregelen te treffen die niet structureel van aard zijn en onze reservepositie aanspreken om die maatregelen te
dekken. Met name in het Sociaal Domein zit daar de gedachte achter dat de kosten de baat vooruit gaan:
investeren en innoveren aan de voorkant leidt op termijn tot een daling van de structurele uitgaven. Onze
verwachting is dat we de huidige stijgende trend in zorgkosten met deze maatregelen kunnen dempen. Juist in de
huidige macro-economische omstandigheden is dat belangrijk: we proberen zo het eerdergenoemde effect te
voorkomen, dat de stijgende kosten van zorgtaken andere noodzakelijke investeringen verdringen. Het is lastig
om aan de voorkant in te schatten óf en in welke mate zorgkosten zullen dalen door de maatregelen die wij
treffen. Daarom calculeren we nu (nog) geen verdergaande structurele daling in.
Versterking uitvoeringskracht
Het waarmaken van ambities en het realiseren van doelen vraagt een organisatie die daarvoor toegerust is. Dat
kan alleen als we bereid zijn om daarin ook te investeren in personeel, in digitale middelen en in het beheer en de
veiligheid van onze informatie. Onze organisatie is in de afgelopen jaren gegroeid, omdat steeds meer taken op
het bord van de gemeenten komen te liggen, taken complexer worden en er ruimte is voor maatwerk en
participatie. Ook in deze Kadernota zit daarom de noodzaak tot formatie-uitbreiding.
Waar het mogelijk en
verantwoord is, vullen we uitbreiding van formatie op dit moment niet structureel in. Met het oog op het onzekere
macro-economische perspectief en de houding van het rijk als het gaat om het beschikbaar stellen van voldoende
structurele middelen voor nieuwe taken kiezen we ervoor flexibel te blijven en ruimte te houden om terug te
schakelen als dat nodig is.
Projectteam opvang
In het afgelopen jaar hebben we een projectteam Opvang geformeerd, dat achtereenvolgens gezorgd heeft voor
de opvang van de Oekraïense ontheemden en vervolgens voor de crisisnoodopvang. Daarnaast zijn we bezig
geweest met de energietoeslag en het lijkt erop, dat de periode van opvang en crises voorlopig nog niet voorbij is.
Daarom
willen
we
voor
de
komende
drie
jaar
een
projectteam
(2,6
fte)
installeren
ten
laste
van
het
Oekraïnebudget. Na twee jaar gaan we, samen met u, evalueren en bepalen of we dit initiatief structureel maken.
Gedurende deze periode willen we de reguliere functies die betrokken medewerkers achterlaten flexibel invullen.
Toekomstige ontwikkelingen
Een aantal (toekomstige) ontwikkelingen zijn cijfermatig nog niet (of onvoldoende) verwerkt in deze Kadernota.
Hieronder lichten we die toe:
-
Calvijn College en hieraan gekoppeld een hoger investeringskrediet Masterplan Sport;
2.
In de huidige begroting wordt uitgegaan van renovatie van het Calvijn College. Hoewel met het bestuur van
het Calvijn College verkennend gesproken is over nieuwbouw, wordt daar in deze Kadernota nog niet vanuit
gegaan. Daaraan gerelateerde investeringen in het Masterplan Sport zijn daarom nog niet opgenomen.
Voordat hierover definitieve besluitvorming aan uw raad voorgelegd wordt, zal een nadere onderbouwing van
de mogelijke groei van VV Tholense Boys door de aanwas van Tholen-stad gepresenteerd worden.. Ook zal
nog nader ingezoomd worden op wat het betekent wanneer we het Calvijn College renoveren.
-
Meulvliet Tholen;
Het Sport- en gemeenschapscentrum Meulvliet is van 1981. Het verouderde gebouw heeft op korte termijn
een opfrisbeurt nodig; daar is budget voor. Tegelijkertijd wordt nagedacht over de toekomst van dit gebouw.
Welke behoefte hebben gebruikers? Daartoe is een enquête gehouden. Meulvliet wordt intensief gebruikt en
gewaardeerd om locatie en mogelijkheden. Wij denken daarnaast zelf na over welke combinaties mogelijk
zijn met een buurthuisfunctie en het voorliggend veld. Tevens speelt het vervangen van de verouderde
installaties. Daarom is Meulvliet als eerste gebouw onderzocht in het kader van het KlimOp onderzoek. Het
eerste rapport laat zien dat er forse bedragen gemoeid zijn met het vervangen van installaties en het isoleren
van het gebouw.
-
Herinrichting woonwagenkamp Oudelandsedijk Tholen;
3.
Herinrichting
van
het
woonwagenkamp
aan
de
Oudelandsedijk
te
Tholen
kan
op
termijn
leiden
tot
aanzienlijke investeringen. Daarmee is in deze Kadernota nog geen rekening gehouden.
-
Verduurzaming gemeentelijke gebouwen
4.
Alle gemeentelijke gebouwen moeten worden verduurzaamd. Het landelijke doel is om in 2030 55% minder
CO2 uit te stoten. Om dat te bereiken zijn er in het kader van de KlimOp-regeling (het Zeeuwse klimaat
ontzorgingsprogramma) onderzoeken gestart naar de te nemen maatregelen bij 23 gemeentelijke gebouwen,
waaronder Meulvliet. De uitslagen van deze onderzoeken komen in 2023. De volgorde waarin de gebouwen
worden verduurzaamd is afhankelijk van het energieverbruik en gebruik van het gebouw. De gebouwen zijn
dermate verschillend, dat per gebouw moet worden bekeken wat de beste maatregelen zijn en waar de
meeste CO2-reductie behaald kan worden. In de loop van 2024 wordt duidelijk welke keuzes er gemaakt
moeten worden. Het gemeentehuis kent een apart traject, vanwege de complexiteit van de installatie. Bij de
overige
gebouwen
(enkele
peuterspeelzalen,
torens,
molens)
worden
bij
regulier
onderhoud
kleine
maatregelen
genomen,
zoals
Led-verlichting.
In
de
voorziening
onderhoud
gebouwen
is
met
deze
verduurzamingsslag nog slechts beperkt rekening gehouden. In deze Kadernota wordt voor 2024 en 2025
een bedrag van € 100.000 geraamd.
-
Bewegingsonderwijs vanaf 2026.
5.
Goed bewegingsonderwijs draagt bij aan de algemene gezondheid van opgroeiende kinderen, zoals
motorische ontwikkeling, cognitieve en sociaal emotionele aspecten van het kind. De bedoeling is om samen
met de basisscholen en De Leertuin het bewegingsonderwijs naar een hoger plan te brengen. In de
Programmabegroting 2023 is voor een periode van 3 jaar (2023, 2024 en 2025) een jaarlijks bedrag van €
50.000 meegenomen. De eerste reacties uit het veld zijn zeer positief en wij onderschrijven dat de behoefte
aan goed bewegingsonderwijs structureel is. Desondanks verwerken wij e.e.a. op dit moment niet structureel
in deze Kadernota.
6.
-
Four Freedoms
7.
Oud-Vossemeer is de bakermat van de familie Roosevelt. President F.D. Roosevelt heeft de vier vrijheden
geformuleerd, die in deze tijd nog net zo actueel zijn als toen. Het is de bedoeling om Roosevelt en de vier
vrijheden meer onder de aandacht te brengen als uniek voor Tholen, passend in het toeristisch-recreatief
beleid. Dit doen we samen met het Roosevelt Informatie Centrum. Er wordt nu een plan van aanpak
voorbereid, waarin ook de koppelkansen met andere thema’s bekeken worden. Dit plan wordt in een
informatieve raad (september 2023) toegelicht. Budgettair is hiermee nog geen rekening gehouden.
Lastendruk
Het degelijke financiële beleid van de afgelopen jaren heeft ertoe bijgedragen dat de financiën van onze
gemeente op orde zijn. Alle kengetallen staan op groen. Onze burgers en ondernemers willen we in deze periode
zoveel mogelijk ontzien. In deze kadernota stellen we voor om de ozb-stijging voor 2024 te verlagen van 2% naar
0%; de hogere waardestijging in 2023 wordt hiermee gecorrigeerd. Voor 2025 en 2026 gaan we uit van een ozb-
stijging van slechts 1% en ook voor 2027 stellen we geen stijging voor. De stijging van de totale (woon)lasten
komt in 2024 uit op ongeveer 2,5%. Daarmee verwachten we onze positie bij de 50 goedkoopste gemeenten te
kunnen handhaven en mogelijk zelfs verder te verbeteren. Uiteraard is het aan uw raad om andere afwegingen te
maken.
Samenvatting
In deze Kadernota zijn de baten en lasten voor 2024 in evenwicht. Ook het meerjarenperspectief 2025-2027 is
sluitend. Voor het tekort in de jaren 2024 (€ 227.000) en 2026 (€ 441.000) vindt een aanwending van de
algemene reserve niet vrij besteedbaar plaats, waardoor het resultaat in deze jaarschijven uitkomt op nihil.
bedragen x € 1.000
2024
2025
2026
2027
Saldi kadernota 2024 (minteken = voordelig saldo)
0
-668
0
-61
De jaarschijf 2024 bevat een bedrag van € 2,4 miljoen aan incidentele lasten (zie pagina 13). De baten en lasten
zijn derhalve structureel ruimschoots in evenwicht. Met structureel evenwicht wordt bedoeld dat structurele lasten
worden gedekt door structurele baten.
Deze
Kadernota
2024
vormt
de
basis
voor
de
op
9
november
2023
door
uw
raad
vast
te
stellen
Programmabegroting 2024 en meerjarenraming 2025-2027.
